ماده اصلی آن شهد گلها و گیاهان مطر و شفابخش است که توسط زنبور داران عسل پس از مکیدن ، تغلیظ و تغییر شکل دادن ساخته شده و به عنوان یک غذای خوشمزه و کامل در دسترس انسان قرار می گیرد . آنچه که مسلم است اهمیت عسل در طب قدیم به مراتب بیشتر از حال حاضر بوده است . ابو علی سینا فیلسوف و بزرگترین شخصیت پزشکی ایرانی ، یکهزار سال پیش در کتاب قانون پزشکی خود نسخه های زیادی بر پایه عسل و موم تجویز می کرده و هم چنین بقراط حکیم پدر پزشکی و بنیانگذار طب یونانی حدود 2500 سال پیش در مورد اهمیت عسل چنین فرموده است : هر داروئی نیز از مواد غذایی درست می شود ، و متقابلا هر غذایی نیز جانشین دارو می گردد . عسل به این هر دو شرط جوابگوست . او به مقدار زیادی از عسل استفاده می کرده و در درمان اکثر بیماری ها از جمله زخم ها عسل تجویز می نموده است . در اکثر کشورهای جهان از جمله شوروی سابق که بزرگترین کشور تولید کننده عسل در دنیاست ، تاکنون تحقیقات زیادی روی فرآورده های زنبور عسل از جمله عسل ژله رویال ، گرده ، موم ، بره موم و زهر زنبور عسل صورت گرفته و خواص پزشکی آنان بوسیله پژوهشهای علمی و نتایج بالینی مورد تایید بسیاری از محققین و پژوهشگران قرار گرفته است . ولی متاسفانه در کشور ما که عسل تولیدی آن منحصر به فرد و در نوع خود بی نظیر است نه تنها به جنبه دارویی آن توجه نشده است بلکه از نظر مصرف غذایی هم مورد کم لطفی قرار گرفته است و این نعمت خدادادی و هدیه آسمانی که به راحتی می توان آن را تولید و در اختیار همگان قرار داد هنوز ارزش واقعی خود را بین سایر مواد غذایی بدست نیاورده و موجب عدم توجه بیشتر مردم به آن گردیده است به طوریکه هنوز هم مربا ها و قندهای مصنوعی را به این غذای بهشتی و اکسیر حیات که از هر نظر برتری ممتاز و چشمگیری نسبت به همه مواد غذایی و خوراکی داشته و دارد رجحان می دهد که علل اصلی آن عدم شناخت از مزایا و ارزش های واقعی عسل می باشد . اگر ما به عنوان یک درس علمی و طبی به شناخت انواع عسل و میزان قابلیت ها و مواد موجود در آن بپردازیم ، تولید عسل را در سطح کشور پرورش دهیم ، با عسل تقلبی مبارزه کنیم و موارد منع مصرف آن را پیدا نماییم ، آیا به طب ساده ، به اقتصاد کشور و به تعمیق تعالیم اسلامی کمک نکرده ایم ؟ خوشبختانه تحقیق در این مورد هم جالب و هم کم هزینه است . نیازی هم به کمک های خارجی نداشته و یا کمتر دارد . امید است متخصصین امور پزشکی ، داروسازان و محققین کشورمان هم در کنار کاوشها و تحقیقات خود خواص طبی عسل را مد نظر قرار داده تا عسل بتواند جایگاه واقعی خود را در بین سایر محصولات غذایی پیدا کند .
تاریخچه عسل
بدون شک در ابتدا عسل باعث شده است که توجه انسان به سمت زنبور عسل جلب شود . قدیمی ترین اثر تاریخی که به برداشت عسل توسط انسان تعبیر شده است مربوط به هفت هزار سال قبل از میلاد است که در اسپانیا مشاهده گردیده است . این اثر شامل قیافه حک شده یک انسان بر سنگ است که نرد بانی را برای رسیدن به محلی کلنی به کاربرده و ظرفی برای قراردادن شان های پر از عسل به کمر دارد . در حالی که زنبورداران عسل کارگر در اطراف سر او به پرواز در آمده اند . یک اثر نقاشی که از روزگاری بعد از مورد بالا حکایت دارد ، از آفریقا بدست آمده و نشان می دهد که فردی همان عمل را انجام می دهد ، با این تفاوت که او برای دور کردن زنبورداران از دود استفاده می کند . باستان شناسها حکایت می کنند که قبایل بدوی با جمع آوری عسل آشنا بوده اند . عده ای در برداشت عسل از وسایل دود کننده استفاده می کرده اند و عده ای برای داشتن عسل از لانه هایی که در صخره های تیز و مرتفع سنگی و در دره های عمیق قرار گرفته اند جان خود را به خطر انداخته اند . در بعضی از قبایل افرادی به طور منظم تنه تو خالی درختان را بررسی و برای برداشت عسل علامت گذاری می کردند . به نظر می رسد که این نشانه گذاری بیانگر این مطلب بوده است که این درختان مالکیت عام نداشته و همه نمی توانستند از آن استفاده کنند . عسل در زندگی روحانی ، اجتماعی و اقتصادی مصریان باستان نقش مهمی بازی می کرده است . از حکاکیهای بجا مانده در پرستشگاه ها و دخمه های مردگان چنین بر می آید که عسل در آن روزگار اهمیت ملی زیاد داشته است ، در پاپیروس ها به اهمیت دارویی عسل اشاره شده است و در بیشتر داروها مقداری شیر و عسل به کار می رفته است ، مصریان قدیم از نوعی کوشاب که از جو ، عسل و گندم تهیه می شده است به مقدار زیاد استفاده می کردند ، زیرا الکل در دسترس آنها نبود . کتاب مذهبی یهودیان از سرزمین موعود چنین یاد می کند که در آن نهرهایی از عسل و شیر جاری است . در کتاب انجیل مسیحیان از عسل به عنوان مظهر فراوانی و نعمت یاد شده و در طومار بحرالمیت نیز از عسل نام برده شده ولی از زنبور داری اثری نیست . در یونان باستان نیز عسل یکی از هدایای گرانبهای طبیعت انگاشته می شد . یونانیان تصور می کردند که خدایان چون خوراک بهشتی می خورند فناناپذیر و ابدی گشته اند . آنها تصور می کردند عسل یکی از اجزای مهم این خوراک بهشتی است .
عسل بیشر در شمار در شمار فرآورده های کشاورزی مانند ذرت ، سیب زمینی و غیر و شناخته شده است و بیشتر اوقات بهره برداری از زنبور عسل برای تولید عسل همزمان با گردش کار کشاورزی انجام می گیرد . عسل یک هدیه رایگان طبیعت به انسانهاست که می توانند از آن بهر ه مند شوند . همچنین نشانه بار خیزی خاک و زمین است . یک منطقه بدون عسل بزودی برای کشاورزی بی بهره و نازا خواهد شد و بالعکس در سرزمینی که زنبورداران عسل را یابند همواره خیر و برکت و افزایش باروری و بار خیزی درختان ، گلها ، میوه ها و کشتزارها به همراه آورده و آن سرزمین میهماندار میهمانان زیادی خواهد شد ؛ موفق الدین ابولعباس الکواشی موصلی مفسر قرآن می فرماید : عسل فرستاده ( مائده ) آسمانی است که در بعضی نقاط زمین گسترده شده و پایدار گشته است . زنبورداران عسل آنرا می نوشند و به کندو می آورند و آن را در داخل سلولهای مومی شکل که از قبل آماده کرده اند ذخیره می نمایند . بنابراین چنین نیست که برخی می پندارند که عسل در شکم زنبور عسل درست شده و این چیزی است که قرآن کریم در سوره نحل ( زنبور عسل ) آیه های 68 و 69 صریحا روی آن تاکید کرده است .
عسل بر حسب اینکه متعلق به کدام منطقه و کدام گل باشد رنگش متفاوت است . دامنه طیف رنگهای عسل از سفید به انواع زرد ( زرد نارنجی ، زرد مایل به سبز طلایی ) کهربایی ، عقیقی مایل به قرمز و حتی قهوه ای متغیر است . عسل اقاقیا به رنگ سفیدی می زند ، عسل بهار نارنج زرد طلایی است ، عسل جنگلهای مازندران زرد مایل به سبز ، عسل آویشن عقیقی قرمز ، عسل کاج جنگلهای اروپا متمایل به قهوه ای می باشد . همه اینها عسل خوب و طبیعی هستند اما به خاطر گلی که زنبوران از آن تغذیه کرده اند رنگشان متفاوت است . همه اینها عسل خوب و طبیعی هستند اما به خاطر گلی که زنبوران از آن تغذیه کرده اند رنگشان متفاوت است . پس این باور غلط است که عسل خوب رنگ تیره دارد . رنگ ، بو و طعم عسل تا حدودی به هم مربوط هستند در حالی که می توان رنگ عسل را به طور علمی و دقیق اندازه گیری کرد بو و طعم آن قضاوتی نظری است ولی به هر حال از نظر مصرف کننده خصوصیات مهمی می باشند . بسیاری از طعم های عسل که در یک منطقه جالب و خوب تلقی می شود در منطقه دیگر ناپسند است . عسل گندم سیاه وزیرفون ممکن است در یک منطقه بیشترین قیمت را داشته باشد اما در منطقه دیگر بازاری نداشته باشد . عسلی که ممکن است تصور شود مردم آن را نمی پسندند برای مصرف زنبور عسل نگهداری می شود .
مخمرهای عسل
مخمرهای موجود در عسل از نوع اسمو فیلیک ( Osmophilic ) هستند و قادرند در محیط عسل رشد نمایند . اغلب مخمرها عسل متعلق به گونه ساخارومسیس( Saccharomyces ) می باشند . این مخمرها در محیط هایی حاوی بیش از 30 درصد قند قادر به رشد نیستند . در حالیکه مخمر های اسموفیلیک عسل متعلق به جنس زیگوساخارومسیس Zygosaccharomycs می باشند و در محیط غذایی که دارای فشار اسمزی زیاد باشد نظیر شربت افرا که در حدود 66 درصد ماده قندی دارد و هم چنین در عسل هایی که آب آنها بیش از 19 درصد باشد بخوبی رشد می نمایند .
تخمیر عسل: عسل شدیدا جاذب الرطوبه(h igroscopic )بوده و رطوبت آب موجود در هوا را به شدت جذب نموده ورقیق می شود و وقتی که میزان آب آن به 19 درصد رسید مخمرهای اسموفیلیک Osmophilic شروع به تکثیر خواهند نمود . براساس تحقیقات انجام شده عسل هایی که رطوبت آنها کمتر از 17/1 درصد باشد تخمیر نمی شوند از 17/1 تا 20 در صد امکان تخمیر شدن و بالاتر از 20 درصد قطعا در معرض خطر تخمیر قرار خواهند گرفت . رطوبت بیش از حد در انبار نیز موجب تخمیر عسل و زنگ زدن و پوسیده شدن ظروف نگهداری عسل می گردد . توصیه می شود که ظروف نگهداری عسل در انبار باید کاملا مسدود و غیر قابل نفوذ باشد تا رطوبت انبار را جذب ننماید . و سعی شود میزان رطوبت عسل های انبار شده کمتر از 18/6 در صد باشد . در ایران زنبورداران شمال بیش از همه با خطر تخمیر و شکرک زدن عسل مواجه هستند و باید دقیقا از موقع برداشت عسل تا بسته بندی آن نکات لازم را رعایت نمایند . باید توجه داشت که کلیه عسلها حاوی مخمر هستند و احتمال تخمیر عسل بعد از شکرک زدن افزایش خواهد یافت .
ویتامین ها عسل شامل مقدار کمی ویتامین های تیامین (B1)، ریبوفلامین(B2)، اسید پانتوتنیک(B5)، نیاسین(B3) و پیریدوکسین(B6) و اسید اسکوربیک (C) است. با وجود اینکه مقدار ویتامین C اکثر عسل های جهان کمتر از 5 میلی گرم در 100 گرم عسل است، بعضی از عسل ها از جمله عسل نعناع دارای ویتامین C بالایی هستند (280-160 میلی گرم در هر 100 گرم) مقدار ویتامین C در بعضی از عسل های ایران بین 240-118 میلی گرم در 100 گرم عسل تعیین شده است. اگرچه ویتامین های فوق الذکر در عسل به مقدار خیلی کم وجود دارند، اما از اهمیت زیادی برخوردار می باشند؛ زیرا آنها مخلوط با کربوهیدرات ها، املاح معدنی و اسیدهای آلی می باشند. مقدار ویتامین های موجود در عسل بستگی به مقدار گرده گلی دارد که توسط زنبوران عسل افزوده می شوند. عسل تصفیه نشده و عسل باموم (شان) از نظر ویتامین غنی است و تصفیه باعث کاهش ویتامین های عسل می شود. دانشمندان ویتامین های موجود در عسل را مرهون دانه های گرده آن می دانند. شایان ذکر است که منشا ساختمانی عسل ارتباطی با دانه گرده ندارد و ممکن است بعضی مواقع گرده های ذخیره شده در کندو به مقدار جزئی با عسل مخلوط شوند.
انبار یا هر جایی که عسل در آن نگهدازی می شود باید پاکیزه و براحتی قابل تمیز شدن باشد ، و در دسترس حشرات ، جانوران و یا آلودگی های نظیر گرد و خاک نباشد . دمای انبار و طول مدت نگهداری نیز بر کیفیت عسل تاثیر می گذارد . اگر عسل را بعد از بسته بندی نهای در دمای 22 تا 25 درجه سانتی گراد انبار کنیم تغییرات آن در سطح قابل قبول بوده و موجب از بین رفتن رنگ ، طعم و آنزیم های عسل خواهد شد . عسلی که مرحله نهایی ( حرارت ) را نگذرانده است باید در دمای کمتر از 10 درجه سانتی گراد نگهداری شود . انجام این کار روی رنگ ، عطر و طعم عسل حتی پس از سالها هیچ تاثیری نخواهد گذاشت . بهترین دما برای نگهداری عسل 7 الی 12 درجه سانتی گراد می باشد .
نگهداری عسل
از آنجائیکه عسل خیلی زود بوهای خارجی را به خود جذب می کند بنابراین نباید آنرا نزدیک موادی مانند پارافین ، قیر ، بنزین و ماهیای دودی نگهداری نمود . از آنجائیکه عسل شدیدا جاذب الرطوبه است بنابراین در هر جا که نگهداری می شود اعم از جاهای مرطوب ، خشک ، داخل یخچال و قفسه ها باید فقط در ظروف سر بسته با سر پوش محکم باشد .
|
|
درجه بندی عسل
امروزه در اغلب کشورهای تولید کننده و وارد کننده عمده عسل ، قوانین و مقررات خاصی وضع شده که نه تنها خصوصیات فیزیکی و شیمیایی عسل خالص و حدود تغییرات قابل قبول آنرا مشخص می نمایند بلکه انواع عسل را بر حسب کیفیت و خصوصیات آنها درجه بندی و معرفی می کنند . درجه بندی عسل اساسا بر مبنای خصوصیاتی از قبیل در صد رطوبت یا مواد جامد قابل حل در آب ، طعم یا مزه ، درجه خلوص یا عاری بودن از ناخالصی و صاف بودن آن انجام می شود . بر این مبنا ممکن است عسل را به درجات A ، B ، C ، D تقسیم بندی نمود بطوریکه درجه A از انواع عالی ، B بسیار خوب ، C خوب و D متوسط یا زیر استاندارد معرفی گردند . معمولا تولید کنندگان قادر به درجه بندی عسل خود نیستند و نیازی به اینکار ندارند ولی در مورد صادرات و واردات عسل موسسات ذیربط دولتی از جمله موسسه استاندارد و تحقیقات کشورهای مربوط به بررسی کیفی عسل و تعیین نوع و درجه آن می باشند . تعیین قوانین و مقررات مخصوص عسل و درجه بندی آن اغلب مورد توافق و قبول اکثر کشورهای صادر کننده و وارد کننده بوده و این کالای مهم اقتصادی را از هر گونه تقلب در کیفیت آن و همچنین از کالاهای مشابه مصنوعی مصون و متمایز می سازد .
|
جینسنگ
جینسنگ نامی عمومی برای هر یک از ۱۱ گونه گیاهان همیشه سبز از سرده پاناکس از خانواده آرالیاسیه میباشد. ویژگی تمام این گیاهان آن است که حاوی نوعی گلیکوزید استروئیدی به نام جینسنوزاید هستند.
نام
کلمه جینسنگ در واقع اقتباس شده از واژه چینی رنشین (人参) است که دو جزء آن به ترتیب به معنای «مرد» و «ریشه» هستند و اشاره به شکل دو شاخه ریشه این گیاه که شبیه پاهای یک مرد است دارند.
کاربرد دارویی
ریشههای گیاه جینسنگ
از جینسنگ در طب سنتی برای درمان دیابت، تقویت قوای جسمی و جنسی و نیز به عنوان مکمل غذایی استفاده میشده است. در طب نوین نیز مطالعات نشان دادهاند که استفاده از جینسنگ به عنوان مکمل غذایی باعث بهبود کیفیت زندگی شدهاند که میتواند به خاطر خاصیت ضدالتهابی جینسنوزایدها و اثر آنها در مقابله بهتر بدن با استرس باشد. سایر خواص جینسینگ[۱] عبارتند از:
ترکیبات جینسینگ کره
- افزایش قدرت تحمل و پایداری
- مقابله با پیری و عوارض آن
- تنظیم سوخت و ساز (متابولیسم) بدن
- بهبود بی خوابی و بد خوابی
- برطرف ساختن یا بهبود مشكلات جنسی
- افزایش قدرت سیستم قلبی و عروقی
- تنظیم فشار خون (كاهش دهنده فشار خون در صورت بالا بودن آن و افزایش دهنده فشار خون در صورت پایین بودن آن)
- تقویت کننده قوای عمومی بدن و به ویژه تقویت کننده توانایی جنسی مردان
- کاهش میزان و شدت سرماخوردگی در فصل زمستان

دارچین
دارچین (نام علمی: Cinnamomum verum و همچنین Cinnamomum zelanicum) درختچهای است از راسته لورالس (Laurales) تیره برگ بوها (Lauraceae) از جنس دارچینها (Cinnamomum).
درختچه دارچین درختی است کوچک، همیشه سبز، به ارتفاع ۵ تا ۷ متر که از تمام قسمتهای آن بویی مطبوع استشمام میشود. گلهای آن در فاصله ماههای بهمن تا اوایل فروردین ظاهر میشود. برگ این درخت سبز سیر و دارای گلهایی به رنگ سفید است.
دارچین اولین بار در سریلانکا یافت شد و بعد از آن، تمام دنیا این چاشنی را شناختند و برای طعم بهتر غذاها استفاده کردند.
یک قاشق چای خوری دارچین، حاوی ۲۸ گرم کلسیم، ۱ گرم آهن و بیشتر از ۱ گرم فیبر و مقدار زیادی ویتامینهای C و K و منگنز است.
همچنین مقدار ۲/۱ گرم کربوهیدرات دارد.
دارچین بومی سریلانکا و جنوب هند است و پوست درختچه آن ادویه است.
خواص داروئی
مصرف روزانه دارچین انسان را سلامت و جوان نگاه میدارد. دارچین برای زیاد شدن و بازیافتن نیروی جنسی نیز بکار میرود، کلیه را گرم میکند و ضعف کمر و پاها را از بین میبرد و کم خونی را درمان میکند. دارچین بهترین دارو برای دردهای عضلانی است و جدیدا در آمریکای شمالی و کانادا کرمهایی به بازار آمده که دارای دارچین است و برای رفع درد بکار میرود.
حتما تا بحال متوجه شدهاید که بعد از خوردن یک دونات دارچین همه چیز را زیبا میبینید و چقدر آرام هستید. این خاصیت دارچین است زیرا دارچین اثر آرام کنده وشاد کننده دارد و از بسیاری از داروهای آرام بخش بهتر است. و در حقیقت میتوان گفت دارچین والیوم گیاهی است زیرا در دارچین مادهای است بنام Cinnamodehyde که روی حیوانات و انسان اثر آرام بخش دارد.
اثر مهم دیگر دارچین پائین آوردن تب میباشد و حتی امروزه دارچین را بصورت قرص و کپسول درآورده اند که بعنوان تب بر، بکار میرود. شما میتوانید به آسانی با نوشیدن یک فنجان چای دارچین تب را بسرعت پائین بیاورید. دارچین رگها را باز میکند و اثر خوبی در گردش خون درد.
دارچین خاصیت عجیب دیگری دارد و آن قوی کردن مصونیت بدن در مقابل امراض است و حتی میتوان گفت که اثر پنیسیلین و پادزیست (آنتی بیوتیک) را به مقدر زیادی دارا است. اگر حس کردید که ضعیف شدهاید و ممکن است مریض شوید چای دارچین را فراموش نکنید و حتی اگر سرما خوردهاید یا ضعف شدید دارید چای دارچین بهترین دارو است.
یکی از دانشمندان انگلیسی در کتابی که قرن نهم تالیف نمود ادعا کرد که دارچین معده را تمیز و آرام و قوی میکند. بنابراین اگر ناراحتی معده دارید حتماً از دارچین استفاده کنید دارچین با این همه خواص طعم بسیار خوبی دارد. حتی اگر چای معمولی مینوشید آنرا با یک قطعه پوست دارچین بهم بزنید که طعم آنرا بهتر کند.
بیدلیل نیست که در گذشته سلمانیها که در حقیقت دکترهای طب قدیم بودند به مشتریهای خود چای دارچین میدادند. امروزه از دارچین در فراوردههای مختلفی اعم از خوراکی و آرایشی استفاده میشود.
|